عصمت خاصی که در انبیاء(علیهم السلام) وجود دارد جز با تایید ویژه الهی ممکن نیست [در بعضی از روایات از آن به «روح القدس» تعبیر شده است] حال سوال این است که اگر چنین روحی به دیگران هم داده می شد آنان نیز می توانستند به مقام عصمت برسند؛ آیا این عصمت فضیلتی برای آنان است؟

جواب: در پاسخ باید گفت که خداوند متعال همه انسانها را بر اساس فطرت توحیدی خلق کرده است  :   ؟فطرت اللَّه التی فطر الناس علیها؟  [1]  و تشخیص فجور و تقوا را به همگان الهام فرموده است  :  ؟فألهمها فجورها و تقواها؟[2]، لیکن برخی از انسان‏ها همین فطرت را در میان گل و لای شهوت و غضب دفن می‏کنند: ؟و قد خاب من دسّیها؟[3] و راه ضلالت و گمراهی را پیش می‏گیرند، اما برخی دیگر به ندای فطرت پاسخ مثبت می‏دهند و به تزکیه نفس می‏پردازند: ؟قد افلح من زکّیها؟[4]  خداوند متعال نیز براساس قانون کلّی ؟لئن شکرتم لأزیدنّکم و لئن کفرتم إنّ عذابی لشدید؟[5]  به پاسخ مثبت این گروه، اجر مضاعف داده و آن گروه را به حال خودشان واگذار می‏کند. این اجر، با میزان صداقت در پاسخگویی به ندای فطرت هماهنگ است. بدین معنا که هر کس در پاسخ گفتن صادق‏تر باشد، اجر بیشتری خواهد یافت؛ تا جایی که اجر برخی به صورت «روح‏القدس» بروز می‏کند.

نکته قابل توجه در این مسئله آن است که خداوند متعال چون با علم بی‏انتهای خود، به نحوه پاسخگویی انسانها آگاهی داشت و می‏دانست که هر کس با اراده خود چه پاسخی خواهد داد و میزان صداقت او در پاسخ مثبت چیست، این اجر را در ابتدای خلقت و در حقیقت، پیش از عمل، به انبیا و ائمه (علیهم‌السلام) عنایت کرده‏است، در حالی که نسبت به دیگران چنین عنایتی نکرده است. این مطلب در دعای ندبه این گونه مورد اشاره قرار گرفته است:

اولیایی که آنان را برای خودت و دینت برگزیدی و برای آنان نعمت فراوان بی‏زوال در نظر گرفتی. لیکن زمانی این نعمت بی‏زوال را برای آنان در نظر گرفتی که با آنان شرط کردی که در این دنیای پست و در مقابل زیورها و نمایش‏های آن، زهد و پارسایی پیش گیرند. آنها نیز این شرط و پیمان را پذیرفتند و تو [از قبل ]می‏دانستی که آنها به پیمان وفا خواهند کرد. از این رو آنان را قبول کردی و به خویش نزدیک گرداندی، نامی بلند و ستایشی ارجمند به آنان تقدیم داشتی. فرشتگانت را بر آنان فرو فرستادی، با وحی خود گرامیشان داشتی، با بذل دانش ویژه خود، از آنان پذیرایی کردی، آنان را وسیله رسیدن به خودت و ابزار دستیابی به بهشتت قرار دادی: «…أولیائک الذین استخلصتهم لنفسک و دینک إذ اخترت لهم جزیل ما عندک من النعیم المقیم الذی لا زوال له و لا اضمحلال بعد أن شرطت علیهم الزهد فی درجات هذه الدنیا الدّنیّة و زخرفها و زبرجها فشرطوا لک ذلک و علمت منهم الوفاء به فقبلتهم و قرّبتهم و قدّمت لهم الذکر العلیّ و الثناء الجلیّ و أهبطت علیهم ملائکتک و کرّمتهم بوحیک و رفدتهم بعلمک و جعلتهم الذرائع إلیک و الوسیلة إلی رضوانک… ».[6]

لازم به تذکر است که همواره حفظ و نگهداری نعمت، دشوارتر از به دست آوردن آن است؛ به ویژه نعمتی که میزان خطرپذیری آن زیاد باشد. عصمت، نعمتی است که با اندک غفلتی آسیب می‏بیند؛ از این جهت حفظ و نگهداری آن بیشتر از اصل به دست آوردنش نیاز به مجاهده، تلاش و جدّیت دارد. امام صادق(علیه‌السلام) فرمود:

خداوند متعال ما را به خودمان واگذار نکرد و اگر به خودمان واگذار می‏کرد، همانند برخی مردم می‏بودیم، لیکن ما از کسانی هستیم که خدای عزّ وجلّ به ما فرمود: مرا بخوانید تا اجابتتان کنم: إن اللَّه عزّ وجلّ لم یکلنا إلی أنفسنا و لو وکلنا إلی أنفسنا لکنّا کبعض الناس و لکن نحن الذین قال اللَّه عزّوجلّ لنا: ؟أُدعونی أستجب لکم؟[7].

ذیل حدیث نشان می‏دهد که آنها برای حفظ این مقام، دائماً در حال تضرّع، زاری، الحاح و استغاثه به درگاه خدا هستند. بنابراین، نمی‏توان گفت: اگر ما نیز از «روح‏القدس» برخوردار می‏بودیم، به مقام عصمت می‏رسیدیم؛ زیرا ابزار دستیابی به عدالت که مرحله نازله عصمت و حداقل آن است، در اختیار همگان هست، در حالی که بسیاری از انسان‏ها به آن نمی‏رسند. با این وصف، چگونه می‏توان ادّعا کرد که اگر از ابزار مراحل بالاتر برخوردار می‏بودیم، از آن استفاده صحیح می‏کردیم؟ پس اعطای مقام عصمت و ابزار دستیابی به آن، تبعیض ناروا نیست، بلکه اعطایی براساس استعداد و صداقت است.[7]

تنظیم برای تبیان: گروه دین و اندیشه _ شکوری

http://www.tebyan.net/Religion_Thoughts/Articles/QuranicArticles/2009/6/24/95422.html